Γράφει ο Γιάννος Λεβισιάνος
Οι χθεσινές βρετανικές εκλογές και το αποτέλεσμα τους ήταν ένα ακόμη ορόσημο στην πολιτική αστάθεια του βρετανικού συστήματος, κρίση που έχει ξεκινήσει περίπου πριν από πέντε χρόνια.
Το 2014 το Συντηρητικό Κόμμα και οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες(Lib Dems στο εξής) βρίσκονται σε κυβέρνηση συνεργασίας εφαρμόζοντας ως είναι λογικό ένα τυπικό πρόγραμμα λιτότητας. Στις ευρωεκλογές του ίδιου έτους το ακροδεξιό UKIP έρχεται πρώτο σε ψήφους με χαρακτηριστική αντιμεταναστευτική ρητορεία. Κυρίως όμως εισάγει στη δημόσια σφαίρα το ζήτημα της αποχώρησης από την ΕΕ η οποία στη δική του αντίληψη περιορίζει την κυριαρχία του Ηνωμένου Βασιλείου και δεν αφήνει την βρετανική οικονομία να αναπτυχθεί. Προτάσσει ουσιαστικά τον εθνικό δρόμο και την εθνική κυριαρχία απέναντι στην Κοινή Αγορά και τους ευρωπαϊκούς περιορισμούς. Οι Συντηρητικοί φοβούμενοι εκλογικές απώλειες στις βουλευτικές του επόμενου έτους, και με ενισχυμένη την αντιευρωπαϊκή τάση εντός του κόμματος (Boris Johnson) αλλάζουν γραμμή πλεύσης για να διατηρηθούν στην εξουσία. Ο πρωθυπουργός Cameron υπόσχεται δημοψήφισμα για το είδος της σχέσης της χώρας με την ΕΕ. Αυτό τελικά διεξάγεται τον Ιούνιο του 2016 με τα γνωστά αποτελέσματα.
Το Brexit δεν δομήθηκε απέναντι στη λιτότητα και στην πράγματι αντιδημοκρατική λειτουργία της ΕΕ. Οι βάσεις του ήταν η εναντίωση στην ελεύθερη μετακίνηση πολιτών εντός της ΕΕ, κυρίως κατά των μεταναστών προερχόμενων από χώρες μέλη της ανατολικής Ευρώπης, καθώς και η εναντίωση σε μια σειρά περιορισμών της ΕΕ είτε περιβαλλοντικού τύπου είτε στον τομέα του εμπορίου. Αυτή ήταν από την αρχή η κυρίαρχη και αδιαμφισβήτητη γραμμή για την αποχώρηση. Το παράδοξο είναι ότι οι περιοχές που ψήφισαν με τεράστια ποσοστά υπέρ του Brexit δεν είχαν ιδιαίτερο μεταναστευτικό στοιχείο, σε αντίθεση πχ με το Λονδίνο που ψήφισε υπέρ της παραμονής με εκατομμύρια ευρωπαίων πολιτών να ζουν και να εργάζονται στην πρωτεύουσα. Το κρίσιμο στοιχείο είναι πως ο δεξιός λαϊκισμός στην συγκεκριμένη περίπτωση νίκησε με ψευδή επιχειρήματα και αόριστες κατηγορίες απέναντι στην Ευρώπη πατώντας στον πραγματικό θυμό όσων ένιωθαν αδικημένοι και παραγκωνισμένοι (ο βρετανικός όρος είναι left-behind).
Αυτό το πλαίσιο, που κατέχει κεντρικό σημείο στην δημόσια σφαίρα μέχρι και σήμερα, είναι εξαιρετικά δυσμενές για την ανάπτυξη της όποιας κριτικής στην ΕΕ. Ωστόσο η υποστήριξη της παραμονής είναι δύσκολη για ένα αριστερό κόμμα, ακόμα και βρετανικό. Οι Βρετανοί θα το ονόμαζαν lose-lose situation. Οι Εργατικοί, υπό την ηγεσία του αριστερού Corbyn, βρίσκονταν ανάμεσα σε δύο νεοφιλελεύθερα υποδείγματα, ένα εντός ΕΕ κι ένα εκτός αυτής. Για αυτό η προσπάθεια τους ήταν η απεμπλοκή από το ζήτημα αυτό και η εισαγωγή μιας ατζέντας κοινωνικά προσανατολισμένης. Στις εκλογές του 2017 το κατάφεραν. Κάλυψαν μια δημοσκοπική διαφορά 24 μονάδων, χάνοντας στο νήμα με 2%, με αποτέλεσμα οι Συντηρητικοί να χάσουν την αυτοδυναμία τους. Τα πράγματα ήταν βέβαια διαφορετικά. Η διαπραγμάτευση με την ΕΕ μόλις είχε αρχίσει, στις τάξεις των Εργατικών επικρατούσε πρωτοφανής ενθουσιασμός για την συντριπτική επανεκλογή του Corbyn μόλις λίγους μήνες πριν κ.α. Οι χθεσινές εκλογές προκηρύχθηκαν λόγω της αδυναμίας του κοινοβουλίου να εγκρίνει τη συμφωνία για το Brexit, με την νέα ημερομηνία αποχώρησης να είναι σε απόσταση ενάμιση μήνα. Οι Εργατικοί προσπάθησαν να θέσουν και πάλι το διακύβευμα των εκλογών στην προστασία του κοινωνικού κράτους και σε βαθιές τομές στον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας. Παρουσιάζουν ένα ριζοσπαστικό μανιφέστο, πρωτόγνωρο τόσο για τα βρετανικά όσο και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, το οποίο δεν προβλέπει μόνο αναδιανομή του πλούτου και επανακρατικοποιήσεις κρίσιμων τομέων της οικονομίας αλλά κυρίως αναδιανομή της εξουσίας προς όφελος των πολλών. Ωστόσο το Κόμμα ηττάται.
- Πρώτη διαπίστωση. Το εξαιρετικά πολωμένο κλίμα της περιόδου για το Brexit άφησε σε δεύτερη μοίρα την ατζέντα των Εργατικών. Οι Εργατικοί δεν χάνουν ποσοστά μόνο σε περιφέρειες που ψήφισαν υπέρ της εξόδου αλλά και σε εκείνες που ψήφισαν υπέρ της παραμονής. Δεν ήταν το Brexit που στέρησε έδρες στους Εργατικούς αλλά το γεγονός ότι απέφυγαν να το θέσουν ως προτεραιότητα της πολιτικής τους. Η έγκριση της συμφωνίας αποχώρησης με δημοψήφισμα, παρόλο που φαίνεται δημοκρατική, δεν μπορούσε να σταθεί απέναντι στο Get Brexit Done του Boris ούτε στο Stop Brexit των Lib Dems, ούτε βέβαια να εγγυηθεί αυτά που το SNP στη Σκωτία μπορούσε να εγγυηθεί.
- Δεύτερη διαπίστωση. Ο Jeremy Corbyn είναι ο πιο αριστερός και ριζοσπαστικός ηγέτης που έχει δει το Εργατικό Κόμμα. Οι Eργατικοί δεν είναι ένα τυπικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, στη Βρετανία δεν υπήρξε ποτέ καθαρά αριστερό κόμμα. Όλες οι δυνάμεις της αριστεράς υπήρχαν ανέκαθεν εντός των Εργατικών ως φράξιες. Η διαδικασία της πρώτης εκλογής Corbyn στην ηγεσία αλλά και η εγγραφή εκατοντάδων χιλιάδων μελών επί ηγεσίας του άλλαξαν σημαντικά την ταυτότητα και το χαρακτήρα των Εργατικών, καθιστώντας τους το μεγαλύτερο κόμμα στην Ευρώπη, με αντικαπιταλιστική ρητορεία. Για να γίνει αντιληπτή αυτή η αλλαγή, η ριζοσπαστικότητα του εκλογικό προγράμματος του κόμματος δεν μπορεί να συγκριθεί με κανένα πρόγραμμα κομμάτων της παραδοσιακής αριστεράς στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες.
- Τρίτη διαπίστωση. Είναι αδόκιμο να γίνονται αναλογίες με την ελληνική περίπτωση. Η Βρετανία δεν είναι χώρα της Ευρωζώνης, ήταν Αυτοκρατορία με αποικίες σε κάθε γωνιά της γης, τα προγράμματα λιτότητας ήταν εθνική επιλογή και όχι επιβεβλημένα από τις Βρυξέλλες. Η ψήφος στο Brexit δεν είναι η ρεβάνς για το ελληνικό Όχι και δεν πρέπει να συγχέονται. Έχουν διαφορετικές αφετηρίες και διαφορετικές πορείες. Ακόμα, η διάταξη των κομμάτων στο φάσμα του πολιτικού συστήματος είναι εκ θεμελίων διαφορετική.
- Τέταρτη διαπίστωση. Ο Corbyn έφερε τη βρετανική αριστερά στο προσκήνιο. Οι περιθωριακές φράξιες των Εργατικών πήραν το κόμμα και το μεταμόρφωσαν σε ένα μαζικό αριστερό κόμμα με αντικαπιταλιστικό στίγμα. Το κατά πόσο αυτό θα αντέξει στο χρόνο και στις πιέσεις της μπλερικής μειοψηφίας μένει να φανεί.
- Πέμπτη διαπίστωση. Η πολιτική κρίση θα συνεχιστεί. Ήδη η Nicola Sturgeon, πρόεδρος του SNP και Πρώτη Υπουργός για τη Σκωτία δήλωση της πρόθεση του τοπικού κοινοβουλίου να προκηρύξει νέο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία από το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι λεπτομέρειες της συμφωνίας σχετικά με τα σύνορα Ιρλανδίας και Β. Ιρλανδίας αλλά και το καθεστώς της Β. Ιρλανδίας σε σχέση με τη Μ. Βρετανία είναι σίγουρο ότι θα προκαλέσουν αστάθεια στην περιοχή.
Take a seat, έχει πολλά επεισόδια ακόμα.
