Η τελευταία πυρκαγιά στο ΧΥΤΑ Φυλής, υπενθύμισε για μια ακόμη φορά, την οριακή κατάσταση που έχει περιέλθει η διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική. Με την ανακύκλωση να καρκινοβατεί και με το σύνολο σχεδόν των απορριμμάτων της Αττικής να κατευθύνεται στον ήδη κορεσμένο ΧΥΤΑ, οι πρόσφατες επιλογές τόσο της κυβέρνησης όσο και της περιφερειακής αρχής, χειροτερεύουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
Συνοπτικά, οι επιλογές αυτές αποτυπώνονται σε τρία επίπεδα. Στο πρώτο, η κυβέρνηση προχώρησε σε νέο Εθνικό Σχεδιασμό με ορίζοντα 10ετίας (!) τον οποίο έθεσε σε διαβούλευση στα μέσα Αυγούστου. Χωρίς κανένα συλλογικό όργανο της αυτοδιοίκησης να προλάβει να πάρει θέση (ΚΕΔΕ, ΕΝΠΕ, ΠΕΔ, Περιφερειακά και Δημοτικά Συμβούλια), με καταγγελία από την ΠΟΕ ΟΤΑ και χωρίς τη Βουλή, το νέο Εθνικό Σχέδιο, επικυρώθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο. Οι πιο βασικές διαφορές από τον προηγούμενο σχεδιασμό (που με ευθύνη της προηγούμενης κυβέρνησης, εκπονήθηκε, μπήκε στο συρτάρι και υπονομεύτηκε από την πρώτη στιγμή με διαφορετικές επιλογές) είναι οι εξής:
- Εισαγωγή της καύσης ως μεθόδου τελικής διάθεσης απορριμμάτων, προκειμένου να περιοριστεί το ποσοστό της ταφής στο 10%. Με 4 μεγάλες μονάδες στη χώρα, η μια εκ των οποίων σχεδιάζεται (που αλλού;) στη Φυλή.
- Επιλογή της σύμπραξης με ιδιώτες (ΣΔΙΤ) για την κατασκευή 43-46 εργοστασίων επεξεργασίας σκουπιδιών με το κύριο προϊόν τους να κατευθύνεται για καύση.
- Αποθάρρυνση της ανακύκλωσης σε διακριτά ρεύματα με την συντήρηση του αδιαφανούς όσο και αναποτελεσματικού μπλε κάδου και των ιδιωτικών συστημάτων που διαχειρίζονται τις εισφορές ανακύκλωσης (προκύπτουν ως έμμεσος φόρος ενσωματωμένος στην τιμή των προϊόντων που αγοράζουν οι καταναλωτές).
Η καύση, που εισάγεται για πρώτη φορά στη χώρα είναι μια επιλογή εξαιρετικά επικίνδυνη για το περιβάλλον καθώς από τη μια καταστρέφει πολύτιμα υλικά που θα έπρεπε να ανακυκλωθούν και από την άλλη παράγει ιδιαίτερα τοξικούς και καρκινογόνους ρύπους και υπολείμματα. Το ενεργειακό ισοζύγιο είναι επίσης αρνητικό, ιδιαίτερα στις κλιματικές συνθήκες της χώρας μας. Όλες αυτές οι μονάδες, απαιτούν τεράστιες επενδύσεις όσο και τεράστιες ποσότητες σκουπιδιών, δεσμεύοντας την χώρα σε χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης. Το αγαπημένο παράδειγμα των σκανδιναβικών χωρών που επικαλούνται οι θιασώτες της καύσης, συνηγορεί στην πραγματικότητα ενάντια σε αυτή την επιλογή. Όταν οι χώρες αυτές πέτυχαν υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης, υποχρεώθηκαν να εισάγουν σκουπίδια από το εξωτερικό για να τροφοδοτούν τις πανάκριβες μονάδες καύσης τους. Στη δική μας χώρα, φαίνονται αποφασισμένοι να μην το διακινδυνεύσουν καν, επιβάλλοντας τη συνέχιση μιας κατάστασης που έχει καθηλώσει την Ελλάδα σε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης της Ε.Ε. Τελευταίο, αλλά καθόλου αμελητέο είναι το πολύ υψηλό κόστος της διαδικασίας (επεξεργασία και καύση) που αναμένεται να πολλαπλασιάσει 3 ή 4 φορές τα δημοτικά τέλη.
Το δεύτερο επίπεδο αφορά την διαιώνιση της Φυλής ως «μνημείο περιβαλλοντικού χάους, αρρώστιας και ανθρώπινου πόνου», όπως είχε περιγράψει γλαφυρά η έκθεση της Επιτροπής αναφορών του Ευρωκοινοβούλιου ήδη από το 2014. Η επέκταση – για άλλη μια φορά – του ΧΥΤΑ Φυλής, αποφασίστηκε πέρυσι εν μέσω θέρους και εν κρυπτώ από την απελθούσα περιφερειακή αρχή και συνεχίστηκε φέτος πάλι με τον ίδιο τρόπο. Η επιλογή αυτή είναι μακροχρόνια καθώς οι σχεδιασμοί για την πολύ επικίνδυνη καύση ακόμη και αν υλοποιηθούν, απαιτούν μεγάλη περίοδο προετοιμασίας.
Το τρίτο επίπεδο, το λιγότερο γνωστό, αφορά την τιμολογιακή πολιτική, μέσω της οποίας από τη μια αποθαρρύνουν τον διαχωρισμό και την ανακύκλωση και από την άλλη ελαφρύνουν το κόστος για τους κατοίκους των ακριβών προαστίων που παράγουν και τα περισσότερα σκουπίδια! Έτσι φέτος η διοίκηση Πατούλη – ΕΣΔΝΑ, ανέτρεψε την τιμολογιακή πολιτική της προηγούμενης διοίκησης με βάση την οποία οι Δήμοι ενθαρρύνονταν να διαχωρίζουν τα κλαδέματα με το κίνητρο της μηδενικής χρέωσης. Στο εξής τα κλαδέματα χρεώνονται με ενιαία τιμή είτε είναι καθαρά είτε αναμιγμένα με σκουπίδια. Παράλληλα όρισαν κόστος για τους Δήμους που παραδίδουν καθαρά υλικά ανακύκλωσης ! Δε σταμάτησαν όμως εκεί. Έδωσαν έκπτωση στο κόστος ταφής των σύμμεικτων σκουπιδιών για τους Δήμους που έχουν μεγάλες ποσότητες κλαδεμάτων οδηγώντας στο εξής «παράδοξο»: Οι κάτοικοι Δήμων με μεγάλο ποσοστό πρασίνου όπως Διόνυσος – Εκάλη, Φιλοθέη – Ψυχικό, Βάρη – Βούλα – Βουλιαγμένη κλπ που παράγουν κατά κεφαλήν πολλαπλάσια σκουπίδια απ’ ό,τι ο μέσος όρος της Αττικής, να πληρώνουν σημαντικά λιγότερο για να τα θάψουν στη χωματερή, απ’ ό,τι ο κάτοικος της Δραπετσώνας ή της Μάνδρας.
Στην πραγματικότητα σε όλες τις παραπάνω επιλογές, η πολιτική που υιοθετείται είναι :
Κοινωνικά άδικη: Οι φτωχές περιοχές της Δυτικής Αττικής και της Δυτικής Αθήνας θα εξακολουθήσουν να δέχονται όλη τη ρύπανση. Οι κάτοικοι των πλουσιότερων περιοχών όχι μόνο δε θα αναλάβουν τη διαχείριση του τμήματος που τους αναλογεί αλλά θα πληρώνουν και λιγότερο όσο περισσότερα σκουπίδια παράγουν.
Φιλο-εργολαβική: Εξασφάλιση συγκεντρωτικής διαχείρισης σκουπιδιών με μεγάλες μονάδες που θα χρυσοπληρωθούν όχι μόνο για να κατασκευαστούν αλλά και για να λειτουργούν. Η διαχείριση των ανακυκλώσιμων υλικών και όλων των διακριτών ρευμάτων όπως υλικά κατεδαφίσεων – μπάζα, ηλεκτρικές συσκευές και λαμπτήρες, μπαταρίες, ελαστικά, ακόμη και ρούχα κατευθύνεται αποκλειστικά σε ιδιωτικά συστήματα. Όπως ακόμη και η διαχείριση των πρασίνων ή των βιοαποβλήτων, αφού για πολλούς Δήμους της Αττικής θα είναι συμφερότερο να πληρώσουν ιδιωτικές μονάδες παρά να τα μεταφέρουν στη Φυλή και να τα πληρώνουν εκεί.
Αντιπεριβαλλοντική: Πρόκειται για πλήρη αντιστροφή της ορθής ιεράρχησης που προβλέπουν ακόμη και οι οδηγίες της ΕΕ. Αντί για πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση επιλέγεται η διατήρηση υψηλών ποσοτήτων σύμμεικτων απορριμμάτων με κάθε τρόπο: προώθηση μονάδων καύσης και διαχείρισης σύμμεικτων, επέκταση της ΟΕΔΑ Φυλής, τιμολογιακές ελαφρύνσεις σε αυτούς που παράγουν περισσότερα, κοστολόγηση του διαχωρισμού καθαρών υλικών, θεσμικά και χρηματοδοτικά εμπόδια για δημοτικές αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης, κομποστοποίησης.
Στον αντίποδα όλων των παραπάνω υπάρχει η πρόταση της αποκεντρωμένης διαχείρισης με δημόσιο, αυτοδιοικητικό και κοινωνικό έλεγχο, με χαμηλό κόστος και περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Μια πρόταση που αφορά δραστική μείωση των αποβλήτων και προϋποθέτει αντί για εργοστάσια επεξεργασίας σύμμεικτων, τη δημιουργία μονάδων για την ανακύκλωση των υλικών (χαρτί, γυαλί, μέταλλα, πλαστικά, συσκευές κλπ). Ιδιαίτερα τώρα που η Κίνα και οι αναπτυσσόμενες χώρες, σταμάτησαν να δέχονται απόβλητα, προκαλώντας έμφραγμα στην ανακύκλωση και αποκαλύπτοντας το αδιέξοδο μοντέλο της μεταφοράς αποβλήτων από τις πλούσιες προς τις φτωχότερες χώρες. Πριν λοιπόν τα κάνουμε όλα στάχτη, ας προσπαθήσουμε να περισώσουμε ό,τι μπορούμε περισσότερο!!!
Περιβαλλοντικό Δίκτυο Αθήνας / Δυτικό Μέτωπο, Συντονισμός φορέων, συλλογικοτήτων και πολιτών Δ. Αττικής – Δ. Αθήνας/ Ελληνικό Δίκτυο Φίλοι της Φύσης / Οικολογικό Δίκτυο/ Πανελλαδική Φιλοζωική και Περιβαλλοντική Ομοσπονδία (Π.Φ.Π.Ο) / Περιβαλλοντικό Δίκτυο SUPPORT EARTH/ Π.Α.Ζ (Πρωτοβουλία Αγώνα Ζωγράφου) / Οικολογική Κίνηση Δράμας/ Kίνηση πολιτών για την Πειραϊκή/ Πρωτοβουλία Ενάντια στην Περιβαλλοντική Καταστροφή και την Κλιματική Αλλαγή/ Εταιρεία Περιβάλλοντος Κύμης/ Οικολογική Παρέμβαση Ηρακλείου
