Μάθε περισσότερα για την ιδρυτική μας συνδιάσκεψη 11-13/3/2022.
(Η συνδιάσκεψη γίνεται ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία εγκαινιάζει την νέα περίοδο πλανητικών καπιταλιστικών ανταγωνισμών και αλλάζει την γεωγραφία του καπιταλιστικού κόσμου μας.
Επομένως όλα όσα έχουμε επεξεργαστεί και καταθέτουμε πρέπει να συνυπολογίσουν αυτή τη συνθήκη και την αλλαγή των προτεραιοτήτων που πρέπει να μας απασχολήσει και στην συνδιάσκεψη.Η βαρβαρότητα είναι εδώ.)
Τα θέματα με τα οποία επιχειρώ να καταπιαστώ είναι α) η κρίση της οικογένειας ειδικά στην περίοδο κρίσης και η ακροδεξιάς κουλτούρας απάντηση (κακοποιήσεις γυναικών και παιδιών- γυναικοκτονίες) που είναι αντίστοιχες της ρατσιστικής αντιμετώπισης του φαινομένου της προσφυγιάς που παράγει η αποτυχία του καπιταλισμού να χωρέσει αυτούς τους πληθυσμούς στις χώρες καταγωγής του. Όπως η απουσία κοινωνικής συζήτησης και έμπρακτης αμφισβήτησης του καπιταλισμού -που οφείλεται στην μακρόχρονη απουσία συνδικάτων και την γενικότερη παρατεταμένη ήττα του εργατικού κινήματος γεννάει τον εθνικισμό-ρατσισμό ( ΔΕΝ ΧΩΡΑΜΕ ΟΛΟΙ -ΜΗΝ ΠΕΡΝΑΤΕ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ – ΝΑ ΠΝΙΓΕΙΤΕ!) ως Ακροδεξιά απάντηση στην εσωτερική κοινωνική κρίση και την προσφυγιά, αντίστοιχα η ίδια απουσία αφήνει χώρο να παράγεται ακροδεξιά απάντηση με τις κακοποιήσεις των γυναικών και τις γυναικοκτονίες αντί της απαίτησης η κρίση της οικογένειας να προχωρήσει δημιουργικά και ζωογόνα με την δημόσια διευκόλυνση του μετασχηματισμού των διαπροσωπικών συμβιωτικών σχέσεων.
Συνεχίζω με μια περιοδολόγηση που εκτιμώ ότι θα βοηθήσει στην κατανόηση του κοινωνικού ριζοσπαστισμού ως περιβάλλοντος μέσα στο οποίο άνθησε το γυναικείο κίνημα της περιόδου 1978-85 και τον γενικό κοινωνικό- πολιτικό συντηρητισμό μετά την τομή του 1989 και την κρίση στρατηγικής του εργατικού κινήματος.
Το δεύτερο θέμα που επιχειρώ να θέσω (και συνεπάγεται από το πρώτο) είναι η κεντρικότητα της (καπιταλιστικής) παραγωγής, των ιδεολογιών της και ο καθοριστικός ρόλος των πολιτικών/ιδεολογικών -ταξικών συσχετισμών δύναμης εντός αυτής δηλαδή η παρουσία ή η απουσία των εργατικών αγώνων που καθορίζουν τις προτεραιότητες και τον χαρακτήρα της δημόσιας συζήτησης: Όταν κυριαρχεί το κοινωνικό ζήτημα και διαμορφώνεται μαζικά ταξική συνείδηση τότε ο εθνικισμός και ο ρατσισμός μπορούν να γίνονται αναχρονισμοί. Τότε αναζητούνται αριστερές απαντήσεις και για την προσφυγιά και για την κρίση της οικογένειας. Όταν το συνολικό ( και όχι μόνο το συνδικαλιστικό ) εργατικό κίνημα απουσιάζει ως δυνατότητα έμπρακτης αλλαγής των συσχετισμών στην αγορά εργασίας , στην χρηματοδότηση των κοινωνικών αλλαγών της εργασίας και της οικογένειας ( μείωση του χρόνου εργασίας και αύξηση μισθών, κοινωνικό κράτος, κοινά αγαθά, και αναγκαία χρηματοδότηση για διευκόλυνση της δυνατότητας των ανθρώπων να ζουν μαζί ή να χωρίζουν χωρίς να κανιβαλίζουν ο ένας τον άλλο ), τότε κυριαρχούν οι ακροδεξιές κουλτούρες και πρακτικές. Είτε σαν ρατσιστικές δολοφονίες και pushbacks, είτε σαν βία της Μανωλάδας αλλά και του μεροκάματου στην καφετέρια ή στο γραφείο είτε σαν γυναικοκτονίες. Και εμείς τρέχουμε με την ψυχή στο στόμα να απαντάμε σε όλα αυτά αντί να καταφέρνουμε να παράγουμε αποτελεσματική πρόταση που να αποτελέσει το αντίπαλο δέος στην καπιταλιστική εξουσία.
………………………………………………………………………..
1) Η ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ όπως και η ιδιοκτησία είναι διαρκές ιστορικό φαινόμενο σε όλες τις ταξικές κοινωνίες, σε όλους τους τρόπους παραγωγής: Στην δουλοκτησία- στην φεουδαρχία-στον ασιατικό τρόπο παραγωγής, στον καπιταλισμό.
Η ανισότητα των φύλων ενώ είναι διαρκές ιστορικό φαινόμενο ΔΕΝ είναι υπεριστορικό: δεν οφείλεται στην βιολογική διαφορά και στις εξ αυτής προκύπτουσες διαφορετικότητες.
2)Οι θεσμοί ως ιστορικές παραγωγές, προϊόντα της κοινωνικής εξέλιξης, υπόκεινται στις μεταβολές των τρόπων παραγωγής .Άλλη η ιδιοκτησία, η οικογένεια και η ανισότητα των φύλων στην φεουδαρχία ,άλλη στην δουλοκτησία , άλλη στον καπιταλισμό.
3) Οι θεσμοί ως καθημερινές υλικότητες, υλοποιήσεις της καθημερινής ζωής, προσιδιάζουν στις ανάγκες και στους συσχετισμούς δύναμης των εγγενών αντιθέσεων και μέσα στους ίδιους τρόπους παραγωγής.
Άλλη η οικογένεια στις ΗΠΑ του 1928 όπου οι γυναίκες των αστικών κέντρων εργάζονται μαζικά και άλλη η οικογένεια την ίδια περίοδο στην Ελλάδα ή στην Ιταλία όπου επιβιώνει η πατριαρχική οικογένεια ειδικά στις αγροτικές περιοχές.
4) Αν μέχρι πριν από 80 χρόνια μπορούσαμε να χαρακτηρίζουμε την οικογένεια της ελληνικής υπαίθρου πατριαρχική με δεδομένο ότι όλες οι εν ζωή γενιές της συγκατοικούσαν και ο αρχαιότερος άνδρας είχε την εξουσία ενώ οι άνδρες των νεότερων γενεών περίμεναν την παλαίωσή τους (αυτός ο τύπος οικογένειας επιβιώνει και σήμερα στις λεγόμενες αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας και της Αφρικής) σήμερα είναι άστοχο να χαρακτηρίζουμε την οικογένεια πατριαρχική όταν η δομή της είναι πυρηνική -ζευγάρι και παιδιά.
Αντίστοιχα ο όρος πατριαρχία δεν περιγράφει εύστοχα την σύγχρονη ανισότητα.
Θεωρώ ότι ο όρος ανδροκρατία είναι πολύ πιο κοντά στην περιγραφή της πραγματικότητας της σύγχρονης ανισότητας των φύλων
5) Το ρωμαλέο γυναικείο κίνημα της περιόδου 1978-1985 έδωσε αποτελεσματική απάντηση στην κρίση της πατριαρχικής οικογένειας και τις επιβιώσεις της, εντός της πυρηνικής οικογένειας
Η απάντηση αυτή αποκρυσταλλώθηκε και θεσμοθετήθηκε με μία από τις σημαντικότερες κατακτήσεις της μεταπολιτευτικής περιόδου :το νέο οικογενειακό δίκαιο του 1983 και τις συνεπαγόμενες παράλληλες αλλαγές στο εργατικό δίκαιο στην κατεύθυνση της Ισότητας.
6) Η τωρινή ανδροκρατική οικογένεια διαμορφώνεται παράλληλα με την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού-στην Ελλάδα μετά το 1990 ως καταφύγιο- ασπίδα σε έναν κόσμο όλο και πιο ανασφαλή, με την εργασιακή επισφάλεια να εντείνεται με συνεχείς ήττες του κόσμου της εργασίας από το 1990 έως σήμερα.
Με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2010 και την φτωχοποίηση της πλειοψηφίας της ελληνικής κοινωνίας όταν εκτεταμένα τμήματα της κοινωνίας περιθωριοποιούνται μόνιμα και η ανασφάλεια βιώνεται και στην συντριπτική πλειοψηφία του εν ενεργεία κόσμου της εργασίας η ανδροκρατική οικογένεια εκτός από καταπιεστική δομή καθίσταται και δυσλειτουργική και αναποτελεσματική για την ιδιωτική αναπαραγωγή της καθημερινότητας. Η ακύρωση των κοινωνικών ρόλων των συμβαλλόμενων μερών την καθιστά τις περισσότερες φορές μίζερη έως αφόρητη, δυστοπική .
Και βεβαίως σε αυτές τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες όπου η εξουσία δεν ενδιαφέρεται να εντάξει μεγάλα τμήματα της κοινωνίας αλλά το αντίθετο: επιδιώκει να μην δαπανά για κοινωνικές ανάγκες έγινε εξαιρετικά δύσκολο και να ανασυγκροτηθεί γυναικείο κίνημα και να διεκδικήσει αφού η απάντηση (της εξουσίας ) είναι «Δεν μας ενδιαφέρει! Δεν υπάρχετε!»
Έτσι η απάντηση που απέμεινε και δίνεται μέχρι τώρα στην κρίση της τωρινής οικογένειας προέρχεται από την ακροδεξιά κουλτούρα της βίας και λέγεται κακοποίηση και γυναικοκτονίες
Αυτή η απάντηση είναι που υποβοηθείται με την καθιέρωση της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας η οποία ιδιωτικοποιεί το κοινωνικό φαινόμενο της κρίσης της οικογένειας και έτσι προάγει τον κανιβαλισμό των μελών της σαν τρόπο επίλυσης
7) Η απάντηση του γυναικείου κινήματος δεν μπορεί να στέκεται μόνο στην αντιμετώπιση του σεξισμού, των κακοποιητικών συμπεριφορών και των γυναικοκτονιών
Όσο κι αν αυτά τα φαινόμενα γίνονται κυρίαρχα λόγω της συχνότητας και της φρίκης που προκαλούν δεν είναι αυτά που καθορίζουν το αύριο. Το καθοριστικό δηλαδή η αιτία είναι η ανδροκρατούμενη οικογένεια που και αυτή είναι συνέπεια -και ως δομή καθορίζεται από τις προτεραιότητες-της σύγχρονης καπιταλιστικής παραγωγής σε καιρούς κρίσης του νεοφιλελευθερισμού και της αναπαραγωγής που αυτή απαιτεί από την οικογένεια.
Οφείλουμε λοιπόν να ξανακάνουμε κοινωνικό ζήτημα την αντιμετώπιση της κρίσης της ανδροκρατούμενης- ανδροκρατικής οικογένειας:
Η απάντηση να δοθεί με την θεσμοθέτηση όλων των απαραίτητων παροχών από κοινωνικές υπηρεσίες ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να χωρίζουν και να μην παραμένουν στις οικογένειες τους λόγω του υλικού καταναγκασμού και της φτώχειας.
Οφείλουμε να αντιστρατευόμαστε την θέση της εξουσίας που θεωρεί την συμβιωτική σχέση και την αντίστοιχη οικογένεια ως τον πιο θετικό τρόπο συνύπαρξης των ανθρώπων για τους ίδιους και την ανατροφή των παιδιών.
Άλλωστε μία σύγκριση του αριθμού των διαζυγίων το 1986 ή 87 με το 2020 ή 2021 αποδεικνύει πόσο πιεστική έχει γίνει η ανάγκη των ανθρώπων να χωρίζουν και πόσο απαραίτητο είναι να διευκολύνονται ουσιαστικά σε αυτό
……………………………………………………………………………………
Στοιχεία μιας αναγκαίας σύγκρισης των σημαντικών μεταβολών της οικονομίας, της οικογένειας και της ανισότητας των φύλων στην ελληνική κοινωνία των τελευταίων 60 ετών
Α. Περίοδος 1960 – 74 ΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΩΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ
Η ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού που κυοφορούνταν από το 1955, μετά το 1961- 62, ως συνολική κοινωνική διαδικασία, που έχει ισχυρούς πυλώνες την μαζική μετανάστευση και το «θαύμα» της ναυτιλίας αρχίζει να αποδίδει καρπούς διαχεόμενη ως κατανάλωση και στα λαϊκά στρώματα, φυσικά με διάφορες ταχύτητες.
Οι ανάγκη και η δυνατότητα του ελληνικού καπιταλισμού για αναβάθμιση του, μέσα στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, απαιτεί μαζική κατάρτιση και μόρφωση των νέων και οι αυξανόμενες ανάγκες στην αγορά εργασίας δίνουν την δυνατότητα για την πρώτη, μαζική είσοδο των νέων γυναικών στην παραγωγή των ραγδαία αναπτυσσόμενων πληθυσμιακά και οικονομικά αστικών κέντρων. Οι αλλαγές στην απασχόληση είναι τεράστιες. Από τον αγροτικό τομέα στην μεταποίηση και στις υπηρεσίες.
Έτσι αν μέχρι τις αρχές τις δεκαετίας 60 η προοπτική της νέας γυναίκας ήταν να παντρευτεί και να γίνει νοικοκυρά οικονομικά εξαρτημένη από τον άνδρα, με ότι αυτό συνεπάγονταν ( υπανάπτυξη , αυτοϋποτίμηση στασιμότητα, μοναξιά )μετά από μερικά χρόνια οι προοπτικές και οι δυνατότητες για εργασία σηματοδοτούν μια άλλη προοπτική στις νέες γυναίκες.
Αντίστοιχα- όχι φυσικά αυτόματα γιατί οι αλλαγές στο εποικοδόμημα συνήθως έρχονται μετά- η δυνατότητα αυτής της πρώτης γεύσης χειραφέτησης αντανακλάται και στην διεκδίκηση της ερωτικής αυτοδιάθεσης και ελευθερίας επιλογής συζύγου ή και συντρόφου. Και αν μέχρι το 64 -65 τα συχνά εγκλήματα «τιμής» είναι μια συνήθης και αποδεκτή από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού απάντηση (δυσάρεστη αλλά «αναγκαία») στις απείθαρχες κόρες ή αδελφές, μετά από μερικά χρόνια βιώνονται σαν ένας αποτρόπαιος αναχρονισμός από την πλειοψηφία του πληθυσμού.
Η πολιτιστική επανάσταση που κυοφορείται τα τελευταία χρόνια της δικτατορίας και το φοιτητικό αντιδικτατορικό κίνημα εισάγουν μέσα στους προβληματισμούς τους και τα στοιχεία μιας άλλης ηθικής στάσης, μια άλλης κοινωνικής ηθικής που με όλες τις αντιφάσεις αποκαθηλώνουν σε σημαντικό βαθμό το πρότυπο της μπρουτάλ συμπεριφοράς και κουλτούρας σε μεγάλα τμήματα της νεολαίας. Φυσικά δεν πρέπει να μας διαφεύγουν οι διαφορές πρόσληψης αυτών των μεταβολών ανάλογα με το ταξικό και μορφωτικό επίπεδο και την διαφορά ταχυτήτων των αστικών κέντρων σε σχέση με τις κωμοπόλεις και τα χωριά.
Β. ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1975- 1984- ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
Στην κοσμογονία της μεταπολίτευσης μετά την πτώση της χούντας το ξέσπασμα της συμπιεσμένης κοινωνικής ενέργειας, οι αναζητήσεις και αμφισβητήσεις και ο συνολικός κοινωνικός ριζοσπαστισμός είναι φυσικό να ανοίξουν μέτωπα και με την παλιά δομή της οικογένειας.
Σε αυτήν την περίοδο το καθοριστικό είναι η κυριαρχία του κοινωνικού: ΟΙ ταξικές αναζητήσεις και ο ταξικός λόγος είναι κυρίαρχος. Στρεβλά σε πολλές περιπτώσεις, μεταμφιεσμένα όπως γίνεται συνήθως στην καθημερινή ζωή, αλλά οπωσδήποτε ταξικά!
Η κρίση της παλιάς οικογένειας που αν και πυρηνική πλέον στα αστικά κέντρα, κουβάλαγε πολλά στοιχεία από την πατριαρχική, με αιχμή τα δικαιώματα της ερωτικής επιλογής αυτοδιάθεσης και ερωτικής-σεξουαλικής απόλαυσης των γυναικών και μόνιμο πρόβλημα, τους πολλαπλούς ρόλους και καθήκοντα της γυναίκας (εργαζόμενη -νοικοκυρά- μητέρα -ερωμένη ενδεχομένως κόρη κλπ ) σε αυτήν την εποχή της ραγδαίας ανάπτυξης της πολιτικοποίησης, των συλλογικοτήτων και των κοινωνικών αγώνων, είναι φυσικό να μορφοποιηθεί με την ανάπτυξη του γυναικείου κινήματος.
Ίσως επρόκειτο για το πιο αυθεντικό κίνημα μετά την μεταπολίτευση και την πρώτη φάση του συνδικαλιστικού ριζοσπαστισμού (1975-1976).
Αυθεντικό γιατί 1) προέκυπτε από την σύγκλιση όλων των αντιθέσεων που αναπτύσσονταν στην οικογένεια αλλά και στην εργασία και την κοινωνική- πολιτιστική-πολιτική ζωή , με μαζικότατη συμμετοχή των νέων γυναικών
2) Γιατί ο συντηρητισμός των πολιτικών κομμάτων της αριστεράς εκδηλωνόταν ως αμήχανη και ανεπιτυχής προσπάθεια πατροναρίσματος αυτού του νέου για την ελληνική κοινωνία κινήματος.
Οφείλουμε να στεκόμαστε με μεγάλο σεβασμό στις πολλές χιλιάδες νέες γυναίκες της εποχής εκείνης που αποτέλεσαν την φυσική πρωτοπορία αυτού του κινήματος και κόντρα σε όλο το πολιτικό προσωπικό και τον συντηρητισμό του αλλά και με μαζικές προσωπικές μάχες, κόντρα στους θεούς και τους δαίμονες της Αγίας Οικογένειας κατάφεραν και «πολιτικοποίησαν το προσωπικό».Οι πρακτικές-ιδεολογικές μάχες και το πηγαινέλα από το μεγάλο στο μικρό και καθημερινό ήταν συνεχείς- το ποιος θα καθαρίσει το σπίτι ή θα φροντίσει το παιδί, μέχρι την δυνατότητα ισότιμης συμμετοχής στην κοινωνική ζωή και την αυτονομία της προσωπικότητας μέσα στη σχέση έγιναν καθημερινά επίδικα.
Με ελάχιστες δυνάμεις από το παρελθόν, χωρίς κάποια συνέχεια από αυτό, δεδομένου ότι η κυριαρχία της σταλινικής αριστεράς είχε παραμερίσει, σχεδόν είχε θάψει τους θησαυρούς της μνήμης των παλαιότερων αγώνων του γυναικείου κινήματος.
Έτσι οι νέες γυναίκες της μεταπολίτευσης ανοίξανε δρόμους εκεί που δεν υπήρχε σχεδόν τίποτα!
Και αυτό το κίνημα ήταν τόσο μαζικό, πρωτότυπο και συνάμα «γνώριμο» καθότι γειωμένο στην κριτική των κυρίαρχων καθημερινών πρακτικών (της καθημερινής ιδεολογίας) ώστε επηρέασε καθοριστικά τις εξελίξεις και διαπαιδαγώγησε την γενιά των συνομήλικων ανδρών μαζικά ενώ επηρέασε και τα αμέσως μεγαλύτερα ηλικιακά στρώματα
Προσωπικά ένα μεγάλο μέρος όσων κατάφερα να αισθάνομαι και να κατανοώ, ένα μεγάλο μέρος της θεωρητικής και πιο πολύ της βιωματικής πολιτικοποίησής μου, αλλά και του τρόπου σκέψης μου το οφείλω σε αυτό το κίνημα που συναντήθηκε τόσο φυσικά όσο τα ποτάμια που συγκλίνουν μαζί με τα άλλα κινήματα : της μισθωτής εργασίας, το φοιτητικό, του πολιτισμού ,των τεχνών με το κυρίαρχο αίτημα της εποχής: ΙΣΟΤΗΤΑ! Δημοκρατία! Συλλογικότητα! Εν τέλει ήταν μια ισχυρή τάση κομμουνισμού…
Έτσι έγινε κατορθωτή η αριστερή απάντηση στην πατριαρχική οικογένεια.
Η απάντηση αυτή αποκρυσταλλώθηκε και θεσμοθετήθηκε με μία από τις σημαντικότερες κατακτήσεις της μεταπολιτευτικής περιόδου :το νέο οικογενειακό δίκαιο και τις συνεπαγόμενες παράλληλες αλλαγές στο εργατικό δίκαιο στην κατεύθυνση της Ισότητας.
Οι επιπτώσεις στις διαπροσωπικές σχέσεις και στην δομή της οικογένειας: Η οικογένεια έγινε λιγότερο ταμπού.
Έπαψε να είναι ο υπεράνω όλων θεσμός και η πολιτικοποίησή της επέδρασε γόνιμα στις εντός της σχέσεις
Αλλά και οι μη συμβιωτικές σχέσεις έγιναν πιο χειραφετητικές ωφέλιμες για την ζωή μας. Μας όπλισαν με κριτική συνείδηση και μια στάση αμφισβήτησης. Κατανοήσαμε την ομορφιά ενός κόσμου απομαγευμένου.
Γ.ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1985-88 :ΑΠΟ ΤΟΝ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟ ΣΤΟ ΝΟΙΚΟΚΥΡΕΜΑ. ΤΟ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΣΕ ΚΡΙΣΗ
Οι μεταπολιτευτικές ισορροπίες αρχίζουν να αλλάζουν. Η κρίση στρατηγικής της Αριστεράς καθίσταται πλέον εμφανής.
Σε αυτήν την περίοδο διαφαίνεται η κρίση του κοινωνικού ριζοσπαστισμού και η αδυναμία μιας αριστερής πρότασης ρήξης με το σύστημα- μιας ρήξης που θα ξεπέρναγε τον οικονομικό ποσοτικό διεκδικητισμό με την τότε ριζοσπαστική σοσιαλδημοκρατική πολιτική της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ. Αλλά και η κρίση της ίδιας της σοσιαλδημοκρατίας ως αδυναμία να εκφράσει και να ανασυγκροτήσει την κοινωνική συμμαχία που μέχρι τότε αποτελούσε την κοινωνική της βάση.
Με την οικονομική ανάπτυξη των προηγούμενων ετών είχαν παραχθεί νέα μικροαστικά και μεσοαστικά στρώματα που απαιτούσαν συμμετοχή στο μπλοκ εξουσίας και αλλαγή των συσχετισμών εντός αυτού με περιορισμό της συμμετοχής των από κάτω τάξεων και αποκατάσταση του ποσοστού κέρδους.
Αυτό ήταν ο λεγόμενος εκσυγχρονισμός του ΠΑΣΟΚ που ξεκίνησε τότε μέσα από τις μοιραίες αντιφάσεις της σοσιαλδημοκρατίας.
Την περίοδο αυτή, αρχίζει η κριτική για σπατάλες του κοινωνικού κράτους που είχε αναπτυχθεί μετά την μεταπολίτευση και πολύ περισσότερο μετά το 1981, η κριτική για τα προνόμια των ρετιρέ της μισθωτής εργασίας ( κοινή ωφέλεια- τράπεζες ) και του δημόσιου τομέα (τεμπέληδες βολεμένοι που δεν έχουν τον φόβο της απόλυσης και γι αυτό δεν είναι παραγωγικοί )
Ταυτόχρονα η ανεργία αυξάνεται και δείχνει τα δόντια της
Η χαμηλή ανεργία- ανεργία τριβής ουσιαστικά – των προηγούμενων δύο δεκαετιών αποτελεί παρελθόν.
Αυτή η ιδεολογική αντεπίθεση απέναντι στις «κοστοβόρες» κοινωνικές ανάγκες που χαρακτηρίζονται «προνόμια» και στο αίτημα για Ισότητα συνολικά, πατάει στην νέα αξία που λανσάρεται στο όνομα τηςαξιοκρατίας και της παραγωγικότητας και λέγεται ανταγωνισμός «για την επικράτηση του καλύτερου-ης». Σε αυτόν ανταποκρίνονται θετικά κάποια τμήματα της νεολαίας που φιλοδοξούν να αποτελέσουν την μελλοντική εργατική αριστοκρατία ως στελέχη επιχειρήσεων (αρχίζει ο γιαπισμός)
Έτσι λίγα χρόνια μετά από τις κατακτήσεις του γυναικείου κινήματος και τις θεσμοποιήσεις που αυτό επέβαλλε, η νέα πραγματικότητα που κυοφορείται επιτίθεται σε αυτές: οι «μαμάδες» με τα μειωμένα ωράρια, με τις πρόωρες συντάξεις, οι γυναίκες με το «προνόμιο» να μην εκτελούν εργασίες δυσανάλογες με την φυσιολογία τους κατηγορούνται ως προνομιούχες και η κοινωνική τους προσφορά λοιδωρείται.
Δ περίοδος 1989-1993
Ο ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ ΚΑΛΠΑΖΕΙ. ΑΤΟΜΙΣΜΟΣ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ UBER ALLES
( Η συντηρητική απάντηση στον ριζοσπαστισμό της προηγούμενης δεκαπενταετίας)
Ο νεοφιλελευθερισμός καλπάζει ιδεολογικά: με τον πρωτοπόρο ξεβλαχευτή Πέτρο Κωστόπουλο που μέσω του ΚΛΙΚ και αργότερα του ΝΙΤΡΟ μας διδάσκει πως να τρώμε τον διπλανό μας για να πάρουμε την ποθητή θέση, πως να γοητεύουμε τους ανωτέρους μας με κάθε μέσον. Πως να ξαναγίνουμε καπάτσοι-ες και κτητικοί-ες και χειριστικές-οι στις δημόσιες και ιδιωτικές σχέσεις μας.
Η ερωτική-σεξουαλική χειραφέτηση και απόλαυση στην πρόταση του νεοφιλευθερισμού εκπίπτει σε μια λογική σεξιστικού καταναλωτισμού. Η ερωτική συνάντηση γίνεται αγώνας εξουσίας στο όνομα των αιωνίων ενστίκτων που απελευθερώνονται από οποιαδήποτε πολιτισμική επένδυση. Ο μύθος των απελευθερωμένων από τον πολιτισμό ενστίκτων προχωράει στο όνομα της απελευθέρωσης του ατομισμού. Σας θυμίζει κάτι;
Και με την ιδιωτική τηλεόραση φυσικά που μας υπόσχεται μεγαλύτερη γκάμα πετυχημένης εικονικής ζωής.
Από όλους τους ιδεολογικούς μηχανισμούς και τα ΜΜΕ αναπτύσσεται ευθεία καθημερινή επίθεση εναντίον των συλλογικών οργανώσεων (κομμάτων, συνδικάτων οργανώσεων του γυναικείου κινήματος ), που «μας χρεώσανε τη χώρα», ο χλευασμός των αριστερών αξιών, της Ισότητας ως ισοπέδωσης των άξιων από τις μετριότητες, αλλά και της ίδιας της συλλογικότητας ως εμπόδιου της ατομικής πρωτοβουλίας που καταπιέζει την προσωπικότητα των άξιων που θέλουν να προκόψουν,
Ο νεοφιλελευθερισμός επιτίθεται κοινωνικά: με την λυσσαλέα αντεπίθεση και εξουδετέρωση των εργατικών συνδικάτων που είτε εξαγοράζονται είτε συμβιβάζονται, είτε τσακίζονται.
Επιβάλλεται πολιτικά: με την ανάδειξη της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
Σε αυτό το περιβάλλον και με την παραπέρα ανάπτυξη της ανεργίας που στη νεολαία φθάνει ήδη στο 27% η κοινωνική-οικονομική πόλωση γενικεύεται: ανάμεσα στον κόσμο του κέρδους και της εργασίας, ανάμεσα σε διάφορους κλάδους εργασίας, ανάμεσα σε νεοαπασχολούμενους και παλαιότερους, ανάμεσα σε εργαζόμενους στον ίδιο κλάδο ή και στην ίδια επιχείρηση.
Η άμεση, η αυτοπρόσωπη συμμετοχή και δράση και η παραγωγή πολιτικής από τους ίδιους τους εργαζόμενους αυτή που τους διαμόρφωνε ως εργαζόμενους με ταξική συνείδηση, περισσότερο ως πολίτες και λιγότερο ως οπαδούς κάποιου ηγέτη, όλα αυτά αποτελούν πλέον παρελθόν όταν εξουδετερώνονται τα συνδικάτα και η συνδικαλιστική πύκνωση στον ιδιωτικό τομέα κατρακυλάει
Ε ΠΕΡΙΟΔΟΣ !994-2010: Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ (2010)
(Και η νέα συντηρητικοποίηση της οικογένειας σε έναν κόσμο που αρχίζει να μην μας χωράει όλους)
Η κοινωνική πόλωση και οι τεράστιες αλλαγές της κοινωνικής διάρθρωσης την εποχή του νεοφιλελευθερισμού σε άνθιση ( Ποσοστό μέσης ανάπτυξης του ΑΕΠ περίπου 4,5% ετησίως από το 1996 -2007) διαμορφώνει από τη μια μεριά τα κοινωνικά στρώματα που επωφελούνται από την αγορά (οι κερδισμένοι της αγοράς ) που ψηφίζουν κυρίως το ΠΑΣΟΚ ή την νεοφιλελεύθερη δεξιά και από την άλλη τους χαμένους της αγοράς -κοινωνικά στρώματα που από όλη αυτή την ευημερία ευνοούνται ελάχιστα ή καθόλου ή αποτελούν «τα σκουπίδια» της ανάπτυξης.
Αυτά τα στρώματα, που βρίσκονται πλέον χωρίς πολιτική εκπροσώπηση, στρέφονται στις παραδοσιακές αξίες της πατρίδας ως ταυτότητας ,της θρησκείας και των ανορθολογισμών ως παρηγοριάς και στην οικογένεια ως άμυνα και βασική δομή αντιμετώπισης του εχθρικού κόσμου του νεοφιλελευθερισμού.
Η οικογένεια βιώνεται ως το καταφύγιο, η ασπίδα, η φωλίτσα απέναντι στο εχθρικό περιβάλλον.
Αλλά και για όπως κερδισμένους όπως αγοράς με διαφορετικούς όρους βεβαίως η οικογένεια γίνεται χώρος ασπίδας απέναντι στον ανταγωνισμό «στον κόσμο που δεν όπως χωράει όλους»Είναι η νέου τύπου συντηρητική- ανδροκρατική οικογένεια που όπως περιγράψαμε στο πρώτο μέρος (σημείο 6) μετά το 2010 γίνεται ανοιχτά δυσλειτουργική και βιώνεται ως δυστοπική
Η περίοδος του νεοφιλελευθερισμού σε άνθιση παρουσιάζει σημάδια κόπωσης ήδη από το 2003
…Ωστόσο μπορεί και αναπαράγεται με επιτυχία διαμορφώνοντας τις ασταθείς κοινωνικές συμμαχίες του μέχρι το 2008-9 .
Όλα αυτά τα χρόνια, μέχρι την κρίση που ξεκινάει το 2010, η πόλωση , η ανεργία, η ολοένα και πιο μικρή συμμετοχή των μισθωτών οι οποίοι αποτελούν τα δύο τρίτα (τουλάχιστον ) της συνολικής απασχόλησης στα εναπομείναντα εργατικά συνδικάτα, η μετατροπή πολλών σε εργοδοτικούς μηχανισμούς και η εξουδετέρωση των υπόλοιπων ,η συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα μέσω ανάθεσηςκαι πελατειακών σχέσεων (ήδη από τα μέσα της δεκαετίας 90 αυτό γίνεται κανόνας μαζί με την βαθμιαία μετατροπή των κομμάτων μαζών σε κόμματα καρτελ) αφυδατώνουν όλες τις κοινωνικές κατακτήσεις.
Οι ρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, για τις γυναίκες και για τους αδύναμους και συνολικά όλη η υπέρ τους νομοθεσία καθίστανται τις περισσότερες φορές κενό γράμμα. Με την γενική ανεργία στο 15 % με την ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας ,μετην προσωρινή απασχόληση και με την έλλειψη συνδικάτων η εργασιακή ζούγκλα δημιουργεί μεγαλύτερη επισφάλεια και ανεργία για τις γυναίκες, τους ανειδίκευτους και στους άνω των 50 εργαζόμενους. Για όλες και όλους αυτούς η ανεργία είναι περίπου διπλάσια της γενικής
Εκτός αυτού όλες οι παραπάνω κατηγορίες επανεντάσσονται πολύ πιό δύσκολα στην εργασία.
……………………………………………………………………………………………………………
ΚΑΠΟΙΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΟΤΗΤΑ, ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΚΑΘΕΔΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
1)….Σε αυτό το περιβάλλον κοινωνιών χωρίς συλλογικό όνειρο την θέση των μεγάλων αφηγήσεων μετά το 1989 πήραν και κυριάρχησαν ως απόπειρες απάντησης στην κυρίαρχη πολιτική και ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού οι πολιτικές των ταυτοτήτων που διεκδικούν την εξορθολογισμένη ένταξή των υποκειμένων στην κοινωνική δομή του. Ο δυσμενής συσχετισμός δύναμης, η απουσία ή και η άρνηση κεντρικού πολιτικού υποκειμένου, η αποκοπή από την μαρξιστική θεώρηση και την σύνδεση με το ζήτημα του κοινωνικού ανταγωνισμού που αυτή προτείνει οδήγησαν αυτές τις πολιτικές σε έναν συνεχή ακτιβισμό με ισχνά αποτελέσματα Εν τέλει με την υπερδεκαετή κρίση έδειξαν τα όρια τους.
2)Σε έναν κόσμο που χωράει ολοένα και λιγότερους είναι αδύνατον να χωρέσουμε όλοι χωρίς στρατηγική συνολικής ανατροπής
Αυτό σημαίνει ότι οφείλουμε να προχωρήσουμε σε συνολική σύνθεση των κινημάτων, να μελετάμε την αλληλεπίδραση των τριών λειτουργιών με τις οποίες μορφοποιείται το κοινωνικό γίγνεσθαι δηλαδή την αλληλεπίδραση των τριών επίπεδων της πολιτικής, της ιδεολογίας και της παραγωγής-οικονομίας.
Να ξαναστοχαστούμε γύρω από την σχετική αυτονομία μεταξύ τους και τα όρια αυτής της αυτονομίας. Για να μην ξεπέφτουμε στον οικονομισμό, στον ιδεαλισμό και στον πολιτικισμό.
3) Η διαδικασία παραγωγής, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και ο αναγκαίος γι αυτήν ( καπιταλιστικός) καταμερισμός εργασίας, οι αναγκαιότητες της αναπαραγωγής του τρόπου παραγωγής έχουν την πρωτοκαθεδρία και επιβάλλονται σε κάθε βήμα της καθημερινής ζωής.
Με το επιχείρημα της αναγκαίας-αυτονόητης συντήρησης και ανάπτυξης του, με την πειθώ ή την καταστολή μεταβάλλονται όλες οι συνθήκες της κοινωνικής και «ιδιωτικής» μας ζωής, όλες οι χρήσεις του περιβάλλοντος, όλες οι λειτουργίες και στοχεύσεις των θεσμών: της οικογένειας, της παιδείας, της υγείας, των κοινωνικών υπηρεσιών .«Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ»
4) Η θέση κάθε ανθρώπου στην παραγωγική διαδικασία είναι αυτή που εν τέλει καθορίζει την θέαση του κόσμου του, τις ιδεολογικές τάσεις του, επιδρά καθοριστικά στον τρόπο σκέψης του και εν τέλει τις πολιτικές του τάσεις. Η θέση του στον καταμερισμό της εργασίας είναι το καθοριστικό υπόβαθρο βάσει του οποίου μπορεί να προχωρήσει.
5) Η ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ως «φυσικοποιημένη» αξία αναγκαία στην δομή της καπιταλιστικής παραγωγής εσωτερικεύεται σαν ισχυρή ιδεολογική σταθερά μέσα από τον καταμερισμό εργασίας και μόνο οι ταξικοί πολιτικοί αγώνες στους χώρους παραγωγής- με «πολιτικά» συνδικάτα και η διαρκής συλλογική αμφισβήτηση των παραγωγικών δομών και των προτεραιοτήτων της παραγωγής μπορούν να παράγουν το αξιακό υπόβαθρο αλλά και και την ιδεολογία και πολιτική που θα απαντά στην καπιταλιστική εξουσία και να διαπαιδαγωγήσουν την εργαζόμενη-ο ώστε να στέκεται κριτικά και να μάχεται εναντίον της.
6) Επομένως δεν μπορούμε να εναντιωνόμαστε αποτελεσματικά στην ανισότητα όπως αυτή βιώνεται και αναπαράγεται σε διάφορες λειτουργίες της ζωής μας χωρίς να αγωνιζόμαστε παράλληλα εναντίον του βασικού χώρου στον οποίο αυτή γεννιέται και αναπαράγεται καθημερινά. Χωρίς να θέτουμε σε κάθε βήμα τα ερωτήματα: τι; με ποιον τρόπο για ποιον ωφελούμενο, με ποιο σκοπό για ποιες ανάγκες θα παραχθεί οτιδήποτε. Χωρίς να συνδέουμε τις ανισότητες των διαφόρων πλευρών της ζωής μας με αυτήν
7) Σε τελευταία ανάλυση η ταξικοί αγώνες στον χώρο της παραγωγής είναι καθοριστικοί για την δημοκρατία και την ισότητα σε όλες τις πτυχές της ζωής μας «κοινωνικής» και «προσωπικής»
8) Τελευταίο και εντελώς αναγκαίο:
Τούτων δοθέντων όλες οι προσπάθειες μας όλες οι κινηματικές πρακτικές μας είναι απαραίτητο να ξανασυναντηθούν και να συγχωνεύονται διαρκώς με την επιστήμη της Ιστορίας και το διαρκές επιστημονικό πρόγραμμα που παρήγαγε η επιστημολογική τομή του Μαρξ και ονομάζουμε Μαρξισμό.
*Πέρα από τα κεντρικά κείμενα στο παρόν κείμενο συνέβαλλαν οι προβληματισμοί που ανέπτυξαν με τα κείμενα συμβολής τους οι συντρόφισσες Βωβού, Μιχαηλίδου, Μος και οι σύντροφοι Βαλλιάνος και Νικήσιανης. Και οι συζητήσεις μου με τον σ. Πέτρο Σταύρου
Χίος 6/3/2022
Δημήτρης Λαβατσής
