Τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά αστυνομικής βίας που έχουν εκδηλωθεί τις τελευταίες μέρες, δεν είναι «μεμονωμένα περιστατικά» αλλά δείχνουν να εντάσσονται σε ένα γενικότερο σχέδιο εντεταλμένης επίδειξης αυθαιρεσίας για την εμπέδωση του αισθήματος του φόβου στους πολίτες και της πεποίθησης της ατιμωρησίας στα αστυνομικά όργανα , γιατί αυτό φαίνεται ότι εξυπηρετεί το νέο πλαίσιο διαχείρισης του ζητήματος της τάξης και της ευταξίας μέσα στην πόλη.
Οι προκλητικές παραβιάσεις και υπερβάσεις του νόμου, με παράτυπους έλεγχους, δημόσιους εξευτελισμούς¸ απογύμνωση προσώπων δημόσια ή σε μη προστατευμένους χώρους, άγριους ξυλοδαρμούς, παράνομες φωτογραφήσεις και εξευτελισμό συλλαμβανόμενων, παράνομες εισβολές σε κατοικίες (με ή χωρίς Εισαγγελέα) και απροκάλυπτη παραβίαση εγγυήσεων του νόμου, η συνεχής επίδειξη θρασύτητας απέναντι στους πολίτες, η περιφρόνηση της πιθανότητας επιβολής κυρώσεων παρά τις λεκτικές καταδίκες, η παράνομη χρήση μέσων δέσμευσης ακόμη και σε προσαγωγές, αποκαλύπτουν ένα εμπεδωμένο αίσθημα προστατευόμενης ασυλίας, παρά και ενάντια στις αντίθετες δηλώσεις, σε βάρος των δικαιωμάτων των πολιτών και των εγγυήσεων της έννομης τάξης.
Επισημαίνεται ότι από το προεδρικό διάταγμα 141/91 ρυθμίζονται οι αρμοδιότητες των αστυνομικών οργάνων :
Κατά το άρθρο 95 στα πλαίσια της κατασταλτικής της δράσης «δύναται η αστυνομία να προσκαλεί ή προσάγει στο αστυνομικό τμήμα άτομα κατά των οποίων υπάρχουν σοβαρές υπόνοιες ότι ενέχονται στην διάπραξη εγκλήματος».
Κατά το άρθρο 96 περί ερευνών στα πλαίσια της προληπτικής της δράσης η αστυνομία δύναται να ενεργεί έρευνες:
«2. Όταν οι έρευνες αυτές γίνονται κατά τη διάρκεια προανάκρισης, υπόκεινται στους περιορισμούς και τις διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
3. Οι έρευνες που γίνονται στα πλαίσια της προληπτικής δραστηριότητας χωρίς να ενεργείται προανάκριση (Αστυνομικές έρευνες),γίνονται με τις παρακάτω προϋποθέσεις.
α. Έρευνα σε κατοικία επιτρέπεται μόνο με τη ρητή συναίνεση του ενοίκου της
β. Σωματικές έρευνες σε μεταφορικά μέσα και μεταφερόμενα αντικείμενα και έρευνες σε ιδιωτικούς χώρους μη προσιτούς στο κοινό που δεν υπάγονται στην έννοια της κατοικίας, γίνονται όταν υπάρχει σοβαρή υπόνοια τελέσεως αξιοποίνου πράξεως ή απόλυτη ανάγκη.
γ. Έρευνες σε χώρους δημοσίους ή ιδιωτικούς αλλά ελεύθερα προσιτούς στο κοινό, γίνονται ελεύθερα.
δ. Οι έρευνες των περιπτώσεων α έως και γ γίνονται από βαθμοφόρο της Ελληνικής Αστυνομίας, ενώπιον δύο μαρτύρων, αν υπάρχουν. Κατ` εξαίρεση η έρευνα μπορεί να γίνει από Αστυφύλακα, Σωματική έρευνα σε γυναίκα γίνεται από γυναίκα αστυνομικό και αν δεν υπάρχει, από άλλη γυναίκα της εκλογής του αστυνομικού.
4. Κατά τις έρευνες οι αστυνομικοί πρέπει να φροντίζουν να μην θίγεται η προσωπικότητα ούτε να ενοχλείται αδικαιολόγητα το πρόσωπο που υποβάλλεται σε σωματική έρευνα ή ο ιδιοκτήτης του χώρου ή αντικειμένου που ερευνάται, στο μέτρο που αυτό είναι δυνατό
Τα άρθρα 119-120 εξάλλου του π.δ. 141/91 ορίζουν και τις προϋποθέσεις και διατυπώσεις νόμιμης σύλληψης.
Κατά το άρθρο 119 εδ. δ η δέσμευση συλλαμβανόμενου επιτρέπεται μόνον αν κρίνεται ύποπτος φυγής με βάση προηγούμενη συμπεριφορά του για την αποφυγή απόδρασης κατά συνέπεια η δέσμευση προσαγόμενου απαγορεύεται.
Όπως παρατηρεί ο Συνήγορος του Πολίτη με το από 2003 σχετικό με τις προσαγωγές και συλλήψεις Πόρισμα του, αλλά και με επανειλημμένες αναφορές του, οι αστυνομικές έρευνες, οι προσαγωγές και συλλήψεις θα πρέπει να γίνονται με απόλυτο σεβασμό της αξιοπρέπειας του εμπλεκόμενου πρόσωπου, να δικαιολογούνται ειδικά και επαρκώς και να διέπονται από τις αρχές της αναγκαιότητας και αναλογικότητας ενώ σύμφωνα και με την εγκύκλιο του αρχηγού της ΕΛΑΣ από 17/6/2005, σε συμμόρφωση με το παραπάνω πόρισμα του ΣτΠ, «προς διενέργεια σωματικών ερευνών απαραίτητη προϋπόθεση είναι η «σοβαρή υπόνοια τελέσεως αξιόποινης πράξης ή απόλυτη ανάγκη» (άρθρο 96 παρ. 3 π.δ. 141/1991)…ενώ… Η συνδρομή των στοιχείων αυτών πρέπει να βασίζεται σε ειδικά αντικειμενικά και υποκειμενικά στοιχεία τα οποία να είναι επαρκή και πρόσφορα να δικαιολογήσουν κατά νόμο την σωματική έρευνα».
Για την διεξαγωγή των σωματικών ερευνών στα πλαίσια μιας ανάκρισης ο νέος κώδικας π.δ. απαιτεί όχι απλά σοβαρές αλλά και βάσιμες υπόνοιες (άρθρο 257) για κάθε τρίτο άτομο, ενώ ακόμη και για τον κατηγορούμενο απαιτεί την ύπαρξη σπουδαίων λόγων.
Επισημαίνουμε, εξάλλου, ότι κατά το εγχειρίδιο των Η.Ε. από 2004 , το γνωστό Πρωτόκολλο της Κωνσταντινούπολης η αναγκαστική γυμνότητα , οι λεκτικές σεξουαλικές απειλές , η κατάχρηση και ο εμπαιγμός αποτελούν βασανιστήριο.
Η Ομάδα Νομικής Βοήθειας, έχοντας γίνει από την αρχή δέκτης μιας σειράς τεκμηριωμένων καταγγελιών, και παρακολουθώντας τον δημόσιο διάλογο για τις πρωτοφανείς παραβιάσεις της τελευταίας περιόδου επισημαίνει με βάση τα παραπάνω ότι :
– Οι προσαγωγές χωρίς αιτιολογία δεν είναι σύμφωνες με το νόμο, αποτελούν περιορισμό της ελευθερίας του πολίτη και κατά περίπτωση συνιστούν παράνομη προσβολή προσωπικότητας για την οποία υπόλογη είναι η σχετική Υπηρεσία,
– Ο πολίτης δεν είναι υποχρεωμένος να δικαιολογεί την παρουσία του σε κάποιο χώρο, είτε αυτός είναι τα Εξάρχεια είτε το Κολωνάκι, και μόνη η παρουσία του σε ένα χώρο δεν μπορεί να αποτελεί λόγο για την προσαγωγή του (ιδτ παραπάνω Πόρισμα Συνηγόρου του Πολίτη),
– Η προσαγωγή όπως και η σύλληψη συνιστά καταναγκαστικό μέτρο με περιορισμό της ελευθερίας του προσώπου και επομένως και σε αυτό το στάδιο ο πολίτης που υφίσταται στέρηση ενός θεμελιώδους δικαιώματος του πρέπει να έχει δικαίωμα επικοινωνίας με δικηγόρο,
– Ο δικηγόρος είναι δημόσιος λειτουργός συλλειτουργός της Δικαιοσύνης (Κώδικας περί δικηγόρων ν.4194/2013 άρθρο 2) και δικαιούμενος σεβασμού και τιμής από τους δημόσιους λειτουργούς (άρθρο 34) δικαιούται να έχει πρόσβαση σε όλα τα δημόσια καταστήματα (άρθρο 35) υπερασπίζεται τον πολίτη σε κάθε επαφή του με τις Αρχές (άρθρο 36) επομένως και κατά την προσαγωγή, πολύ περισσότερο αφού αυτή συνεπάγεται ότι υφίστανται σε βάρος του «υπόνοιες», καθίσταται δηλαδή ύποπτος τέλεσης αδικήματος,
-Η δέσμευση με χειροπέδες δικαιολογείται μόνον όταν ο δεσμευόμενος κρίνεται επικίνδυνος ή ύποπτος φυγής και πάντως όχι επί προσαγωγής ( π.δ. 141/91 )
-Οι έρευνες σε κατοικία χωρίς να συντρέχουν οι όροι του νόμου και χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις αποτελούν παραβίαση οικιακού άσυλου που συνιστά ποινικό αδίκημα με προβλεπόμενος ποινές έως 3 ετών, (241 ΠΚ), και οι ευθύνες δεν αίρονται από την παρουσία ενός εισαγγελέα,
-Οι σωματικές έρευνες δεν επιτρέπονται παρά μόνον όταν υπάρχει σοβαρή και βάσιμη υπόνοια ότι θα βρεθούν στοιχεία που σχετίζονται με αξιόποινη πράξη και με αυστηρούς όρους που ο νόμος ορίζει (άρθρο 257 ΚΠΔ)
-Η απογύμνωση προσώπου συνιστά προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας, που όταν γίνεται με σκοπό τον εξευτελισμό μπορεί να συνιστά αδίκημα υπαγόμενο στις διατάξεις περί βασανιστηρίων του Ποινικού Κώδικα (άρθρο 137Α).
Όταν οι ελεγχόμενοι δεν μπορούν να αντιδράσουν, όταν τα αστυνομικά όργανα που παραβιάζουν το νόμο δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν, όταν η διερεύνηση των περιστατικών δεν είναι διαφανής, δεν επιτρέπει την συμμετοχή του θιγόμενου (όπως στις ΕΔΕ) και δεν διεξάγεται από ανεξάρτητο όργανο ή Εισαγγελέα, αλλά από τις ίδιες τις αστυνομικές αρχές, τα πορίσματα των οποίων καθορίζουν και τις δικαστικές εξελίξεις , οι διαβεβαιώσεις του Υπουργείου δεν πείθουν για την αποφασιστικότητά τους και αντίθετα δημιουργούν την υποψία ότι έχει ήδη αποτύχει η αποκάλυψη των ενόχων αλλά και έχει ήδη συγκαλυφθεί η ευθύνη αυτών που δίνουν τις εντολές.
