Γράφει ο Αντώνης Φάρας
29 κατασκευαστές κοινωνικής συναίνεσης συνιστούν: εθνική αφήγηση.
Ο πόλεμος ενάντια στον “λαικισμό” συναντήθηκε με τον πόλεμο ενάντια στην “ιδεολογική ηγεμονία της αριστεράς”, κάπνισαν ένα τσιγάρο και είπαν: ότι περνά αυτές τις γραμμές είναι ασύμμετρη απειλή.
Πήραν το κλειδιά του Μεγάρου Μαξίμου και αρχίσαν να στήνουν εχθρούς: τους πρόσφυγες στον Έβρο, τους νέους που ζήτουν λίγο ελεύθερο χώρο, όσους αγωνίζονται για δικαιώματα και αναπνοές ενάντια στην εργοδοτική αυθαιρεσία και τη κρατική καταστολή.
Έχουμε βαρεθεί τα τελευταία χρόνια να ακούμε για “πολέμους” και εχθρούς”:
Τον Φλεβάρη οι ακροδεξίοι έκαιγαν τα νησιά, ζητώντας να φύγουν οι πρόσφυγες, τον Μάρτιο ο στρατός τους πυροβολούσε στα σύνορα – με τουλάχιστον δύο επιβεβαιωμένους νεκρούς! Θυμίζουμε τα ονόματά τους καθώς ζητούν ακόμη δικαιοσύνη: Μοχάμεντ Αλ Αραμπσ.1https://www.efsyn.gr/stiles/ypografoyn/234007_o-k-petsas-den-blepei-nekroys-traymaties-kai-tagmata-efodoy-blepei-mono, Μουχάμαντ Γκουλζάρσ.2https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/234353_ki-alli-sfaira-stin-kardia-metanasti.
Δυστυχώς, υπάρχουν και νεκροί που δεν γνωρίζουμε ούτε τα ονόματά τους. Το τελευταίο διάστημα στο Αιγαίο, το ελληνικό κράτος επίδιδεται σε κρεσέντο παράνομων επαναπροωθήσεων.
Μπορεί και το κάνει πίσω από το σχήμα της επιτιθέμενης Τουρκίας αλλά και της παρουσίασης των προσφυγών ως εισβολέων.
Μπορούν και το κάνουν, κλείνοντας το στόμα σε όσους μιλούν και πράττουν.
Ένας νέος πόλεμος βρίσκεται στα σκαριά και είναι αυτός ενάντια σε οργανώσεις που παρακολουθούν τη κατάσταση των συνόρωνσ.3https://vimapress.gr/telos-sti-drasi-evropaikon-mko-pou-diefkolynan-tin-diakinisi-metanaston-apo-tin-tourkia-sti-lesvo/. Θέλουν να εξαφανίσουν τους whistleblowers όπως το δίκτυο αλληλεγγύης AlarmPhone, με ένα ανυπάρκτο κατηγορητηρίο και διαρροές στο τύπο για την χειραγώγηση του κοινωνικού αισθήματος. Είναι εφικτό όμως, με αυτό το τρόπο, να κάνουν τις σφυρίχτες να ακουστούν πιο δυνατάσ.4https://synantisi.org/2020/10/02/ta-pragmatika-egklimata-einai-ta-push-backs-kai-oi-paraviaseis-ton-anthropinon-dikaiomaton-apo-tin-elliniki-kyvernisi/:
“Παράνομες επαναπροωθήσεις (push-backs), σκληρές μορφές βίας όπως ξυλοδαρμοί, ληστείες και πυροβολισμοί, μη παροχή βοήθειας, εξαναγκασμός προσφύγων να επιβιβαστούν σε σωσίβιες σχεδίες και εγκατάλειψή τους στη θάλασσα. Είναι προφανές ότι αυτά τα εγκλήματα διαπράττονται από φορείς του ελληνικού κράτους. Δεν είμαστε οι μόνοι μάρτυρες αυτής της ανησυχητικής εξέλιξης. Αρκετοί παράγοντες έχουν εκθέσει δημόσια αυτές τις παράνομες ενέργειες που διαπράχθηκαν από την Ελληνική Ακτοφυλακή στη θάλασσα και τη συνοριοφυλακή στην ξηρά: η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, η Διεθνής Αμνηστία, το Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Human Rights Watch) και άλλοι οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ΜΚΟ και μέσα ενημέρωσης.”
Μαζί με αυτά, αρχίζει και στήνεται μία νέα πολεμική ρητορική απέναντι στο κίνημα και τις διεκδικήσεις: ο νόμος απαγορεύσης των διαδηλώσεων, οι ανεύθυνοι νέοι που συνιστίζονται σε καιρούς πανδημίας και λίγο πιο πρόσφατα μία “επιτυχία” της αντιτρομοκρατικής, και μία επαναφορά της εξοργιστικής αφήγησης, επ’ αφορμή την καταδική των ναζί της Χρυσής Αυγής, για την Marfin και τις Πλατείες ως την άλλη όψη του νομίσματος.
Είπαμε πιο πάνω, ότι η κυβέρνηση παρανομεί – είναι αλήθεια πέρα ως πέρα. Αλλά έχει μικρή σημασία. Εκεί που πρέπει να στοχεύουμε είναι εκεί από όπου αντλεί κοινωνική συνέννηση, μέσα από σχήματα εθνικών κρίσεων: τα Ελληνοτουρκικά, η πανδημία, ακόμη και η οικονομική ύφεση προσπαθούν να ενοποιηθούν μέσα από μία ρητορική εθνικής σωτήριας/επιβίωσης.
Η κυβέρνηση, που ποζάρει γεμάτη “αντιφασιστική” περηφάνεια στο “δημοκρατικό τείχος”, πολιτεύεται συστηματικά κάτω από την ομπρέλα:
Πατρίς- Θρησκεία- Οικογένεια, έχοντας χάσει λόγω πανδημίας την “εκσυγχρονιστική, επιτελική” αύρα, και δηλώνει ευθρασώς μεταξύ άλλων:
«η Ιστορία δεν πρέπει να έχει χαρακτήρα κοινωνιολογικό αλλά να αναπτύσσει την εθνική συνείδηση» Ν. Κεραμέως, 2019σ.5https://thepressproject.gr/epistrefei-i-istoria-tis-ethnikis-syneidisis-se-gymnasio-kai-lykeio-me-ypografi-kerameos/
«Η ιδέα να μορφώνεσαι, να βρίσκεις εργασία και να παίρνεις σύνταξη είναι ίσως ήδη παρωχημένη» K. Μητσοτάκης, 2020σ.6https://www.facebook.com/AntiviruSolidarityGR/posts/189258879390415
«Πρέπει όλοι όσοι συμμετείχαν στα επεισόδια να απελαθούν αυτομάτως: Λαθρομετανάστες: “Βye Bye Moria” την ώρα της φωτιάς» Α. Γεωργίαδης, Υπουργός Twitter, 2020.
Aυτό το σχήμα λοιπόν πρέπει να το αναλύσουμε και να το κατανοήσουμε. Να βγάλουμε συμπεράσματα και να αντιπαραβάλλουμε μια δική μας αφήγηση και πρακτική.
Για το εθνικό ζήτημα
Το εθνικό ζήτημα έχει προσεγγιστεί διαχρονικά, ακόμη και από ριζοσπαστικές πτυχές του κινήματος, στην λογική των αντικειμενικών γνωρισμάτων: τη γλώσσα, τη θρησκεία, την κοινή καταγωγή, την παράδοση, την ιστορία, τα κοινά βιώµατα, ακόμη και τα πολιτικά δικαιώµατα. Οι βασικές αναλύσεις της αντικειμενικής ανάλυσης του έθνους κινούνται στη βάση των πτυχών: έθνος- δεσμοί αίματος, έθνος- κοινωνικό συμβόλαιο, έθνος-πολιτικό σύστημα. Ωστόσο, η αντικειμενική θεώρηση προσκρούει στη πραγματικότητα καθώς καµία ευρετική µέθοδος, ούτε κανένα αντικειµενικό κριτήριο µπορεί να µας καθορίσει που και πότε έχουµε ένα έθνος.
Το κλειδί για τη λύση αυτού του προβλήµατος βρίσκεται σε µια υποκειµενιστική αντίληψη για το έθνος. Ο Renan λέει ότι “το έθνος είναι ό,τι ένας πληθυσµός ορίζει ότι είναι”. Δηλαδή, πως “έθνος είναι η θέλησή µας να αποτελέσουµε έθνος”.
Κόβοντας δρόµο, φτάνουµε στη διάσηµη διαπίστωση του Benedict Anderson: Τα έθνη είναι φαντασιακές κοινότητες. Θα χρειαστεί ωστόσο να την συµπληρώσουµε με την σχετική διατύπωση του Balibar ότι κάτω από ορισµένες συνθήκες, µόνο οι φαντασιακές κοινότητες είναι πραγµατικές.
Η κοινωνική πραγµατικότητα δεν βρίσκεται λοιπόν πέρα από τον άνθρωπο, δεν είναι ανεξάρτητη από τα δρώντα και σκεπτόµενα κοινωνικά υποκείµενα, µε την ίδια ακριβώς λογική που και τα κοινωνικά υποκείµενα δεν µπορούν να νοηθούν ανεξάρτητα από την κοινωνική πραγµατικότητα που τα περιβάλλει: Όπως αυτά αποτελούν δηµιουργήµατά της, άλλο τόσο είναι και δηµιουργοί της.
Πέρα όμως από τις επιµέρους ιστορικές διαφορές σαν εκδήλωση του φαινόµενου η εθνικιστική ιδεολογία διατηρεί σε όλες της τις εκδοχές κάποια βασικά αιτούµενα:
α) Υπάρχει ένα έθνος µε προφανή και παρόμοια χαρακτηριστικά.
β) Το έθνος πρέπει να έχει ή να διεκδικεί την πολιτική του κυριαρχία.
γ) Τα συµφέροντα και οι αξίες του έθνους αυτού προέχουν κάθε άλλου συµφέροντος και αξίας.
Καθαυτόν, τον τρόπο η εθνική ιδεολογία εµπεριέχει ιδανικά σηµαίνοντα στα οποία µπορεί να µεταλαµπαδευτεί το αίσθηµα του ιερού, της αγάπης του σεβασµού, της θυσίας ή του φόβου και μετατρέπεται σε μία ταυτότητα. Είναι ένας εκκοσµικευµένος τρόπος να επενδυθούν µε νόηµα η εξουσία, ο χρόνος, η κοινωνία, ο θάνατος. Ή, όπως θα έλεγε ο Benedict Anderson, να µετατραπεί το τυχαίο σε πεπρωµένο.
Η ταυτότητα που συγκροτεί η εθνικιστική ιδεολογία έχει µια ιδιαιτερότητα κοινή σε όλες τις µορφές εµφάνισής της. Είναι µια υπέρτερη ταυτότητα που ενορχηστρώνει, ενσωµατώνει, οργανώνει, ανασυνθέτει, διευθετεί, ιεραρχεί ή ακόµη και αποδιαρθρώνει όλες τις άλλες κοινωνικές και ατοµικές ταυτίσεις. Αυτό για παράδειγµα σηµαίνει ότι πριν από δεξιός ή κοµµουνιστής, εργάτης ή αφεντικό, άντρας ή γυναίκα, πατέρας ή γιος, υγιής ή “ψυχικά ασθενής”, είσαι Έλληνας, Τούρκος, Αµερικάνος ή Ισραηλινός και ούτω καθεξής.
Ορίζοντας λοιπόν έναν ανώτερο κοινωνικό δεσµό, ο εθνικισµός πλησιάζει πολύ κοντά στο να“κλείσει” το κοινωνικό, απαλείφοντας τις κοινωνικές/πολιτικές αντιθέσεις και τις αντιφάσεις του. Έτσι, η συµβολική διαφορά ανάµεσα στο “εµείς” και “οι ξένοι” τείνει να αναδεικνύεται και να βιώνεται ως πρωταρχική. Ωστόσο δεν μπορούμε να θεωρήσουμε τον εθνικισμό ως αυταπάτη, αλλά ως μία κατασκευή που χρησιµεύει ως θεµέλιο για την ίδια την “πραγµατικότητά µας.
Για το σχήμα έθνος/κράτος/πόλεμος.
Διαχρονικά, το επιτακτικό αίτηµα των ανερχόµενων αστικών τάξεων ήταν να βρεθεί εκείνη η κρατική δοµή που χάρη στην σταθεροποιητική της ικανότητα θα εξασφάλιζε ένα πλαίσιο συντονισµού για τη νέα καπιταλιστική οικονοµία επιβάλλοντας το νόµο.
Η δηµιουργία εθνικού στρατού, η τυποποίηση και ο εξορθολογισµός του θετικού δικαίου, η υποχρεωτική εκπαίδευση, η πειθαρχική διακυβέρνηση του πληθυσµού διαφοροποιούν καταλυτικά το κράτος-έθνος από κάθε προηγούµενο τύπο κράτους. Ένα κράτος που παρεµβαίνει στην αναπαραγωγή της οικονοµίας και ιδίως στη διάπλαση των ατόµων, στις δοµές της οικογένειας, στη δηµόσια υγεία και γενικότερα σε όλο το εύρος της ιδιωτικής ζωής. Το αποτέλεσµα ήταν να υπαχθεί ολοκληρωτικά η ύπαρξη των ατόµων όλων των τάξεων στο καθεστώς του πολίτη του κράτους-έθνους.
Το κρίσιµο σηµείο εδώ είναι ο αξιοσηµείωτος βαθµός νοµιµότητας που απέκτησαν τα έθνη – κράτη στα µάτια των πληθυσµών τους. Οπωσδήποτε χάρη στο µονοπώλιο της βίας που εξασφάλισε για τον εαυτό του το σύγχρονο κράτος πέτυχε την εθνική οµογενοποίηση και την πειθάρχηση των υπηκόων του.
Η πολιτική κυριαρχία του έθνους δε στοιχειοθετείται χωρίς την αναφορά σε µια ιδεατή ή πραγµατική επικράτεια, φέρνοντάς το έτσι εγγενώς σε µια µόνιµη έκδηλη ή άδηλη αντιπαράθεση µε τα άλλα κράτη-έθνη. Ο ανταγωνισµός ανάµεσα τους είναι δεδοµένος εξαρχής, παρά τα ρητορικά σχήµατα περί ειρηνικού εθνικισµού.
Ο πόλεµος βρίσκεται στην αφετηρία του έθνους κράτους, αλλά και η εθνική ταυτότητα αποτελεί τον πιο πετυχηµένο λόγο νοµιµοποίησης κάθε πολεµικής επιχείρησης αλλά και κάθε λόγου που περιβάλλεται τον όρο του πολέμου ως προστασία ενάντια σε μία “απειλή” για το έθνος.
Σ’ αυτήν την “αλληλουχία γεγονότων” που παρουσιάζεται σ’ εµάς από τον εθνικισµό, ο Άγγελος της Ιστορίας του Benjamin “βλέπει µόνο µια µοναδική καταστροφή η οποία δεν παύει να σωρεύει ερείπια επί ερειπίων και να τα εκτοξεύει µπρος στα πόδια του.”
Το ίδιο βλέπουµε κι εµείς.
Για να μην φτάσουμε εκεί, χρειάζεται να απαντήσουμε!
Απέναντι σε όσους λένε “Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια”, λέμε: “Φύλο, Φυλή και Τάξη”.
Σε όσους λένε “Ναι αλλά οι Τούρκοι μας επιτίθονται ”, λέμε: “Το σχήμα «επιτιθέμενη Τουρκία – αμυνόμενη Ελλάδα» είναι ψευδές”σ.7https://www.diktio.org/node/1496
Σε όσους λένε “Οι πρόσφυγες απειλούν την υγεία μας”, λέμε: “Υγειονομική βόμβα είναι η κυβέρνηση- Εκκενώστε τα camps”σ.8https://synantisi.org/2020/09/22/quot-ygeionomiki-vomva-einai-i-kyvernisi-ekkenoste-ta-camps-quot/
Και στο κ. Μητσοτάκη που θεωρεί παρωχημένες έννοιες την εργασία και τη σύνταξη, λέμε πως θασ.9https://synantisi.org/2020/09/21/ta-tympana-toy-koinonikoy-kanivalismoy-tis-kyvernisis-mitsotaki-ichisan/:
αντισταθούμε
στον κοινωνικό κανιβαλισμό
στην κοινοτοπία του νεοφιλελευθερισμού,
θα διεκδικήσουμε
τα συλλογικά δικαιώματα μας
τη συλλογική ιδιοκτησία μας
τη ζωή.
Είτε το θέλουν είτε όχι, το επόμενο διάστημα ένα ποτάμι κοινωνικής οργής θα γεμίσει τους δρόμους. Και αυτή η οργή μπορεί και πρέπει να οργανωθεί. Όχι κάτω από σημαίες πολέμου, αλλά κάτω από τις σημαίες του κινήματος που ανατρέπει την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων.
Την Τετάρτη έγινε μία αρχήσ.10https://synantisi.org/2020/10/10/i-dikaiosyni-egine-zoi/:
Ελπίζουμε στους σεισμούς που μέλλονται για να ‘ρθουν! σ.11https://www.youtube.com/watch?v=cztK2Z6P4eI
Υποσημείωσεις
