25 Νοεμβρίου 1960: Οι τρεις Δομινικανές αδελφές Μιραμπάλ, πολιτικές αγωνίστριες γνωστές και ως Las Mariposas/ Πεταλούδες, που σχημάτισαν αντιστασιακό κίνημα κατά του δικτάτορα Τρουχίλο -γνωστού για την “συνήθεια” του να απαγάγει και να βιάζει νεαρές γυναίκες και κορίτσια- βασανίζονται, ξυλοκοπούνται και στραγγαλίζονται μέχρι θανάτου για την πολιτική τους δράση. Η τριπλή γυναικοκτονία πυροδότησε τις διαμαρτυρίες που τελικά οδήγησαν στην πτώση του Δικτάτορα Τρουλίχιο έξι μήνες μετά. Η 25η Νοεμβρίου καθιερώνεται έκτοτε από γυναικείες οργανώσεις ως Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών.
Περισσότερο από μισό αιώνα μετά, τα πράγματα δυστυχώς δεν έχουν αλλάξει επαρκώς, με την έμφυλη βία να αποτελεί σταθερά έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους για την ζωή και την υγεία των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ υποκειμένων. Οι συνθήκες οξυμένης κοινωνικοπολιτικής και υγειονομικής κρίση, τις οποίες βιώνουμε σήμερα μετά από ενάμιση χρόνο εγκλεισμού και κοινωνικής απομόνωσης, αποτυπώνονται στις ζωές των έμφυλων υποκειμένων σε διαφορετική ένταση και με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με τις ταυτότητες και τις καταπιέσεις που φέρει και υφίσταται το κάθε υποκείμενο. Δυστυχώς, μία μέρα αλλά και ένα κείμενο δεν είναι αρκετά για να αναδείξουν την πραγματικότητα της έμφυλης βίας, εντός της οποίας εντάσσεται ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών: από ακραίες μορφές σωματικής βίας, όπως ξυλοδαρμοί, βιασμοί και γυναικοκτονίες, μέχρι τον εκφοβισμό, την ψυχολογική βία και τον οικονομικό έλεγχο.
Τα έμφυλα υποκείμενα στο σπίτι, στον δρόμο και στην δουλειά πλήττονται διαρκώς είτε ευρισκόμενα αντιμέτωπα με άνιση οικονομική ή επαγγελματική μεταχείριση είτε επωμιζόμενα κατ’αποκλειστικότητα τα οικογενειακά βάρη, έχοντας το “μονοπώλιο” της φροντίδας. Ετσι, ο θεσμός της οικογένειας όπως διαμορφώνεται στο υπάρχον καπιταλιστικό και πατριαρχικό πλαίσιο εμπεδώνει εξουσιαστικούς μηχανισμούς που αναπαράγουν σχέσεις επιβολής, πειθάρχησης και συντηρητισμού. Η συζήτηση σχετικά με την συνεπιμέλεια που είδαμε να εξελίσσεται το προηγούμενο διάστημα ήρθε να υπογραμμίσει ακριβώς αυτό, πως το ίδιο το κράτος μέσω της οικογένειας συνθέτει καταπιεστικά αδιέξοδα περιβάλλοντα για τις γυναίκες. Χαρακτηριστική είναι άλλωστε η παντελής έλλειψη κρατικής πρόνοιας για τα θύματα της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας (ανεπάρκεια ξενώνων και δομών δωρεάν νομικής εκπροσώπησης, απουσία αντανακλαστικών του δικαστικού συστήματος και μέριμνας για την γρήγορη έκδοση και τήρηση ασφαλιστικών μέτρων). Τα θύματα καλούνται, λοιπόν, συχνά να διαλέξουν μεταξύ της φυσικής ή οικονομικής επιβίωσης τους και της σωματικής τους ακεραιότητας. Ακόμα όμως και στις περιπτώσεις που τα θύματα καταφέρνουν να βρουν το θάρρος να καταγγείλουν τα σε βάρος τους περιστατικά, συχνά αντιμετωπίζονται με υποτιμητικά ή αποτρέπονται από τις αρμόδιες αρχές από το να ολοκληρώσουν την καταγγελία και υπόκεινται σε εκ νέου ψυχολογική κακοποίηση στο αστυνομικό τμήμα. Άλλωστε δεν είναι λίγα τα περιστατικά για τα οποία έχει γίνει γνωστό ότι η αστυνομία ήταν ενήμερη καιρό πριν αλλά δεν ανέλαβε κάποια δράση για να προστατεύσει τα θύματα, με ορισμένα από αυτά να καταλήγουν μέχρι και σε γυναικοκτονίες.
Ηδη πριν το πέρας του 2021, μετράμε στην Ελλάδα δεκατρείς γυναικοκτονίες, ενώ και τα καταγεγραμμένα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Αντίστοιχη είναι η εικόνα και σε διεθνές επίπεδο. Άλλωστε οι γυναικοκτονίες δεν αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά αλλά εκφάνσεις και συμπτώματα του πατριαρχικού συστήματος βάσει του οποίου οργανώνονται οι κοινωνίες μας. Τόσο οι γυναίκες όσο και άλλες πληττόμενες κοινωνικές ομάδες που δεν συμμορφώνονται με τα έμφυλα πρότυπα τοποθετούνται πάντα σε θέση υποτελή και υποχρεούνται να συμμορφώνονται με τις επιταγές του κυρίαρχου. Δεν έχουν δηλαδή την εξουσία επι των σωμάτων τους ούτε το δικαίωμα στην αυτοδιάθεσή τους και έτσι η άρνηση τους δεν γίνεται δεκτή. Η προσπάθεια τους μάλιστα να καθορίσουν οι ίδιες την πορεία τους και να αποκτήσουν των έλεγχο των ζωών τους συχνά τιμωρείται με εξόντωση τους. Ο αγώνας του φεμινιστικού κινήματος για την ανάδειξη του φαινομένου έχει καταφέρει να το θέσει πλέον εμφατικά στον δημόσιο διάλογο δίνοτας ορατότητα αφενός στα θύματα και αφετέρου στο φεμινιστικό αίτημα για την νομική αναγνώριση της γυναικοκτονίας. Ταυτόχρονα, σημαντική είναι η προσπάθεια να ανατραπεί το πατριαρχικό αφήγημα περί “εγκλημάτων πάθους και τρέλας” όπως αυτο παρουσιάζεται μέσα από τα αστικά ΜΜΕ σε μία προσπάθεια “ξεπλύματος και θυματοποίησης” των δραστών.
Παρά τις αντίξοες συνθήκες και την έλλειψη στήριξης που αντιμετωπίζουν οι θηλυκότητες καταφέρνουν να βρίσκουν τη δύναμη να συνεχίζουν τον αγώνα τους για την εξάλειψη της έμφυλης βίας και ιδιαίτερα φέτος με το ξέσπασμα του κινήματος #metoo στην Ελλάδα φάνηκε ότι σιγά σιγά ο φόβος αρχίζει να μειώνεται. Έτσι σταδιακά η συζήτηση για την έμφυλη βία εξελίσσεται και τα θύματα βρίσκουν στήριξη το ένα στο άλλο με αποτέλεσμα να κοινοποιούν τα περιστατικά που τους συμβαίνουν σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι συνέβαινε τα προηγούμενα χρόνια. Οι επιζώσες πλέον ενώνονται και προσπαθούν να αντιμετωπίσουν συλλογικά τους θύτες, όπως και συνολικότερα το πατριαρχικό σύστημα επιβολής στην αυτοδιάθεση των έμφυλων υποκειμένων. Αυτό αποτυπώνεται και μέσω της αύξησης των φεμινιστικών και ΛΟΑΤΚΙΑ+ οργανώσεων και ομάδων αλλά και με την πιο μαζική, το τελευταίο διάστημα, συμμετοχή στις φεμινιστικές δράσεις από διαφορετικούς κοινωνικούς χώρους .
Γνωρίζοντας ότι ο δρόμος για την χειραφέτηση των κοινωνιών δεν μπορεί παρά να είναι και φεμινιστικός αφενός στηρίζουμε το φεμινιστικό κίνημα παλεύοντας για την ισότητα γυναικών και ΛΟΑΤΚΙ+ σε επίπεδο λόγου και δρόμου αφετέρου πρέπει να καταστήσουμε τον φεμινισμό ζήτημα καθημερινότητας υιοθετώντας πρακτικές συμπεριληπτικές ενάντια σε διακρίσεις και σεξισμό. Έχοντας γαλουχηθεί σε κοινωνίες πατριαρχικές γνωρίζουμε ότι ο φόβος αλλά και ο σεξισμός είναι βαθιά ριζωμένοι. Ήδη τα προηγούμενα χρόνια αλλά ακόμα πιο έντονα από εδώ και πέρα θα κληθούμε να τσακίσουμε τον σεξιστή μέσα μας, να μιλήσουμε οι ίδιες και να σταθούμε δίπλα σε καταγγέλλουσες και θύματα. Για να μην μείνει Καμία μόνη της. Για να μην μετρήσουμε Καμία λιγότερη!
Την Πέμπτη 25 Νοέμβρη θα είμαστε εκεί και για αυτές που δεν είναι πια μαζί μας!
Δίνουμε ραντεβού στις 18:30 στην πλατεία Κλαυθμώνος στην Αθήνα και στηρίζουμε τα πανό των φεμινιστικών οργανώσεων. Στη Θεσσαλονίκη στις 19:00 στο Άγαλμα Βενιζέλου. Στα Χανιά στις 18:30 στην πλατεία Δημοτικής Αγοράς. Στο Ρέθυμνο στις 20:00 στο Δημαρχείο.
